GỠ KHÓ RÀO CẢN HẠ TẦNG, LOGISTICS CỦA NÔNG SẢN VIỆT

GỠ KHÓ RÀO CẢN HẠ TẦNG, LOGISTICS CỦA NÔNG SẢN VIỆT

—

1. Đội chi phí, giảm lợi nhuận 

2. Mekong Herbals và câu chuyện tự chuyển đổi để thích ứng

3. Một vài điều về hệ thống cao tốc Miền Tây

4. Lời kết

—-------------------------------------

Xuất khẩu nông sản của Việt Nam thời gian qua ghi nhận những con số tăng trưởng mạnh mẽ. Nông sản Việt cũng đã xuất khẩu đi hơn 200 quốc gia trên thế giới. Tuy nhiên, chi phí logistics trung bình ở mức 17% GDP, cao hơn nhiều so với mức 10% bình quân chung của toàn cầu. Cùng với đó là sự thiếu hụt kho lạnh, trung tâm phân phối, cảng nước sâu và quản trị chuỗi cung ứng hiện đại đã ảnh hưởng trực tiếp tới sức cạnh tranh của nông sản Việt. Cần phải có những giải pháp căn cơ để tháo gỡ những “rào cản” này, nhưng đó là gì thì vẫn còn đang là bài toán với các cơ quan ban ngành và chính quyền các địa phương. 

Đội chi phí, giảm lợi nhuận

Theo Viện Nghiên cứu Nam Á, Tây Á và châu Phi, Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) là vựa nông sản, thủy sản lớn nhất Việt Nam, đóng góp 95% lượng gạo xuất khẩu, 65% thủy sản và 70% trái cây cả nước. Tuy nhiên, do thiếu cảng biển sâu, khoảng 80% hàng xuất nhập khẩu ĐBSCL phải vận chuyển đường bộ lên các cảng ngoài vùng. Điều này làm chi phí logistics đội thêm khoảng 170 USD/ cont (tương đương 7 - 10 USD/ tấn). 

Thực tế này cũng được đưa ra mổ xẻ tại Hội nghị “Bứt phá xuất khẩu ĐBSCL vào Trung Quốc: Cơ hội và thách thức trong bối cảnh mới” do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp với Sở Công Thương tỉnh Đồng Tháp tổ chức vào cuối tháng 9 vừa qua. Hội nghị nêu rõ nghịch lý: ĐBSCL cung ứng phần lớn nông sản xuất khẩu của cả nước nhưng chính hệ thống logistics yếu kém đã bóp nghẹt giá trị và cơ hội lên thị trường chính ngạch lớn nhất thế giới là Trung Quốc. 

Hình 1. Ông Phan Chánh Dưỡng, Giảng viên Trường Chính sách công & Quản lý Fullbright nhận định về những hạn chế của hạ tầng logistics của ĐBSCL (nguồn: VCCI ĐBSCL)

Theo ông Phan Chánh Dưỡng, giảng viên Trường Chính sách công & Quản lý Fulbright, logistics ở ĐBSCL mới dừng lại ở vận chuyển thô, thiếu kho lạnh, trung tâm phân phối và chuỗi dịch vụ khép kín. Hệ quả là chi phí logistics chiếm tới 20 - 25% giá thành, khiến trái cây Việt kém sức cạnh tranh so với Thái Lan hay Philippines. Chưa kể việc phải trung chuyển nhiều lần để đưa hàng ra cửa khẩu phía Bắc có nguy cơ làm giảm chất lượng và giá trị xuất khẩu, đồng thời tăng rủi ro hư hỏng hàng hóa trên đường đi. Ví dụ, một lô thanh long, xoài từ Đồng Tháp đi Tân Thanh phải mất 3 - 4 ngày, thậm chí hàng chờ 3 - 5 ngày tại cửa khẩu. 

Nhiều chuyên gia cảnh báo, dù có gia tăng giá trị cho chất lượng sản phẩm, nhưng nếu để thiếu hụt hạ tầng, không nâng cấp nền tảng logistics, thì sẽ còn rất lâu tính thương phẩm của nông sản Việt và các sản phẩm chế biến từ nông sản mới được cải thiện, cơ hội xuất khẩu và xâm nhập vào các thị trường tiềm năng cũng sẽ vuột khỏi tầm tay. 

Mekong Herbals và câu chuyện tự chuyển đổi để thích ứng

Công ty cổ phần Mekong Herbals được thành lập vào năm 2008, là một trong những nhà sản xuất và cung cấp uy tín hàng đầu tại Việt Nam trong lĩnh vực chế biến các sản phẩm từ trái cây, rau củ quả, cây thảo dược. Có tuổi đời gần 20 năm, đó cũng là quãng thời gian mà đội ngũ nhân sự hơn 100 người của Mekong Herbals đã kiên trì với khát khao đưa những nông sản chất lượng cao “vươn tầm thế giới”. 

Bà Văn Thị Thủy, Giám Đốc Công ty tâm tư: “Đưa được một sản phẩm nông sản Việt ra thị trường quốc tế, nghe thì đơn giản, nhưng phía sau là biết bao gian nan, thử thách và áp lực. Từ những ngày lăn lộn ở vùng nguyên liệu, chạy từng hộ nông dân, kiểm từng lô, canh từng tiêu chuẩn… Đến nhà máy sản xuất ngày sáng – đêm tối, làm việc hăng say từ thứ Hai cho đến Chủ Nhật và từ sáng đến tối khuya mịt và ngủ ko đủ giấc, đôi khi không biết thứ mấy, chỉ biết còn lô hàng phải hoàn thành kịp chuyến tàu”.

Hình 2. Mekong Herbals tất bật ngày sáng - đêm tối, không kể thời gian, chỉ cố gắng làm sao cho lô hàng phải hoàn thành kịp chuyến tàu

Đó cũng là hình ảnh thường nhật của các công nhân nhà máy Mekong Herbals tọa lạc xã Nhuận Đức, TP.HCM cũng như tại xã An Lục Long, tỉnh Tây Ninh (Long An cũ). Vốn có lợi thế nằm gần vựa trái cây của Việt Nam, nơi cung ứng đến 70% lượng trái cây của cả nước, cực kỳ thuận tiện để chuyên chở, chế biến và bảo quản trái cây sau thu hoạch, đảm bảo chất lượng và độ tươi ngon của các nông sản được lưu giữ. Tuy nhiên hạ tầng logistics vẫn còn là một trở ngại, buộc những những nhà doanh nghiệp như Mekong Herbals phải luôn chật vật chạy đua với thời gian suốt ngần ấy năm qua. 

“Không thể cứ để cái nút thắt cổ chai này bóp nghẹt con đường phát triển, do đó Ban Lãnh đạo Công ty cũng đã mạnh dạn đầu tư vào công nghệ chế biến, hạ tầng bảo quản, tự mình chuyển đổi để thích ứng với những hạn chế chưa được khắc phục của nền tảng hạ tầng”, bà Thủy cho biết thêm. 

Năm 2022, Mekong Herbals đã mạnh dạn đầu tư thêm nhiều công nghệ sản xuất vượt trội như: công nghệ cấp đông nhanh IQF Nitơ lỏng, công nghệ sấy thăng hoa, công nghệ sấy phun, công nghệ cô đặc chân không,... giúp kéo dài thời gian bảo quản của sản phẩm nhưng vẫn giữ được hương vị thơm ngon tự nhiên vốn có của các loại trái cây của Việt Nam. Ngoài ra, Mekong Herbals còn đầu tư hệ thống bảo quản ưu việt ngay tại 2 cơ sở nhà máy của mình, các hệ thống này đều đạt chất lượng kiểm định, đáp ứng các yêu cầu về bảo quản nông sản và các sản phẩm chế biến sâu từ nông sản theo thông lệ quốc tế. 

Hình 3. Đầu tư công nghệ bảo quản cũng là cách mà Mekong Herbals thích ứng với nền tảng hạ tầng, logistics còn yếu kém ở thời điểm hiện tại

Nhờ vào hạ tầng bảo quản tiên tiến với kỹ thuật hiện đại, hàng hóa của Mekong Herbals vẫn giữ nguyên được chất lượng của các sản phẩm như khi vừa mới xuất xưởng, nhưng vẫn có thể kéo dài thời gian bảo quản để thích ứng với khâu vận chuyển còn hạn chế của nền tảng hạ tầng, logistics chưa được cải thiện kịp thời. 

Một vài điều về hệ thống cao tốc Miền Tây

Chiều 8/11, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, Trưởng Ban Chỉ đạo Nhà nước các công trình, dự án quan trọng quốc gia, trọng điểm ngành giao thông vận tải chủ trì phiên họp thứ 21 của Ban Chỉ đạo. Tại đây, Thủ tướng đã yêu cầu cần đẩy nhanh tiến độ thi công đường cao tốc Bắc Nam từ Cao Bằng về tới Cà Mau để có thể khánh thành vào ngày 19/12 nhằm chào mừng Đại hội Đảng lần thứ XIV.

Hình 4. Thủ tướng Chính phủ điều hành phiên họp thứ 21 của Ban Chỉ đạo Nhà nước các công trình, dự án quan trọng quốc gia, trọng điểm ngành GTVT (nguồn: baochinhphu.vn)

Đây là thông tin đáng phấn khởi, làm nức lòng bà con nhân dân cả nước, nhất là bà con Miền Tây. Được biết, tuyến đường cao tốc Bắc Nam là một trong những nhánh quan trọng của hệ thống đường cao tốc được phê duyệt theo quy hoạch mạng lưới đường bộ thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến 2050. Theo đó, các tỉnh Miền Tây sẽ được quy hoạch 6 tuyến cao tốc với tổng chiều dài khoảng 1.166km, quy mô 4 - 6 làn xe. Ngoài ra, dự án cảng nước sâu Trần Đề của TP. Cần Thơ (Sóc Trăng cũ) đã được phê duyệt quy hoạch và đặc biệt là cảng tổng hợp lưỡng dụng Hòn Khoai (Cà Mau) đã được khởi công vào ngày 19/08 vừa qua, được kỳ vọng là sẽ giải quyết điểm nghẽn logistics kéo dài nhiều năm, bởi phần lớn hàng xuất khẩu của khu vực hiện phải vận chuyển bằng đường bộ lên các cảng tại TP.HCM, khiến chi phí logistics đội lên đáng kể.

Hình 5. Minh họa mạng lưới đường cao tốc Miền Tây & cảng nước sâu Trần Đề (TP. Cần Thơ), cảng tổng hợp lưỡng dụng Hòn Khoai (tỉnh Cà Mau) được phê duyệt & khởi công theo quy hoạch

“Là một doanh nghiệp xuất khẩu nông sản, mang khát vọng nâng tầm giá trị cho nông sản Việt, nhận thấy hạ tầng logistics của khu vực đồng bằng sông Cửu Long được cải thiện, giúp thông thương hàng hóa nói chung, trong đó có các nông sản và các sản phẩm chế biến sâu từ nông sản của Việt Nam, thật sự rất mừng và rất phấn khởi, hy vọng là từ đây thì đội ngũ sản xuất nhà Mekong Herbals sẽ đỡ vất vả hơn, không còn phải thức khuya, dậy sớm đóng hàng cho kịp chuyến tàu”, bà Thủy hồ hởi cho biết. 
 

Lời kết

Bản chất của nông sản là thời hạn bảo quản không dài, phụ thuộc rất nhiều vào hạ tầng logistics, trung chuyển. Việc chuyển đổi sản xuất theo hướng đầu tư công nghệ, dây chuyền máy móc để tạo ra những sản phẩm chế biến sâu của Mekong Herbals và nhiều doanh nghiệp xuất khẩu nông sản khác là hướng đi đúng đắn, kịp thời, tuy nhiên việc hoàn thiện hạ tầng logistics trong một tương lai không xa sẽ giúp bà con nông dân và các doanh nghiệp kéo giảm chi phí, hạ giá thành, tăng lợi nhuận và có sự phát triển ổn định, bền vững hơn. 

Từ đây, giấc mơ “Nâng cao giá trị cho nông sản Việt Nam”, đưa nông sản Việt Nam “vươn tầm thế giới” vào một ngày không xa, sẽ trở thành hiện thực.